Trips:
– Turkey, April/May 2012
– Armenia – Georgia – northern Turkey, summer 2005
Short trip to Turkey, April/May 2012
Ankara – Konya – Cappadocia, 9 days
Arrival at Ankara Esenboğa at 02.40 am – it was quite peaceful and not a bad place to spend a few hours during the night.
Transport from the airport: we took the Havaş bus for 10 TL to near the train station (within easy walking distance). It continues to the AŞTİ otogar. Alternatively there are EGO public buses no. 442 between AŞTİ and the airport, for 5,25 TL. They pass by the train station, Ulus and Kızılay. Tickets for the EGO bus at AŞTİ are best bought at the underground (Ankaray) station.
Schedule of the EGO buses: on http://web.ego.gov.tr/map/mapNew.asp type “442” under “Hattın Numarası”. Between ca. 6 a.m. and 11 p.m. every 20 minutes.
Bus connections from AŞTİ can be checked on http://www.asti.com.tr/ (here is how to use it: http://www.turkeytravelplanner.com/go/CentralAnatolia/Ankara/trans/asti.html), but I wouldn’t expect the website to be 100% updated, as there are many separate bus companies operating from there.
From Ankara to Konya we took the high-speed train YHT, for 25 TL, below 2 hrs, schedule on http://www.tcdd.gov.tr/home/detail/?id=872
Local transport in Konya – train station is not far from the center, a long walk or short ride by city bus (tickets are sold on electronic cards with a minimum batch of 5 rides for 6,50 TL [update 2014: card can be bought also for single rides now, 1,5 TL one ride
+ 1 TL for the card]) or dolmuş. Otogar is very far from the center, accessed by tram (same electronic tickets as city bus) or dolmuş (1,7 TL).
Konya lodging – Ulusan hotel, just behind the post office off Mevlana Cad., 70 TL/double. Shared bathroom, but spotlessly clean. Room with sink. No breakfast. Free wi-fi. Friendly English-speaking guys at the reception.
We found Konya to be a very pleasant place. It has the reputation of being one of the most conservative places in Turkey, perhaps rightly so, as there were much more women in headscarves around in Konya than in most other places. However, we met everywhere with politeness and often with outward friendliness. In general we had an impression that it was a mix of some Middle-Eastern “exotic” climate with affluence and cleanliness on easily European levels. We really enjoyed our time there. There is little international tourism in Konya, so the prices there were quite low compared to Cappadocia. Entry to museums was standard 3 TL [update July 2014 – 5 TL] everywhere, including the Mevlana mausoleum.
From Konya we did a day trip to Beyşehir – 10 TL, 2 hrs, frequent buses from the otogar. The Eşrefoğlu Mosque was really stunning and worth the trip. It was easily visitable on Friday shortly before noon, and it seems that main prayers were held elsewhere. (With thanks to Resmen for encouraging us to visit!)
We went to the weekly sema ceremony held every Saturday at 9 p.m. at the Mevlana culture center (a short walk along the main road beyond the Mevlana mausoleum). Entry free of charge. It was not exactly the “real thing” – held at a major amphiteatre, with probably thousands of spectators, apparently mostly Turkish tour or pilgrimage groups, who started to leave before the ceremony ended. Quite different from the sema we had seen in an old tekke in Bursa two years before.
[update 2014: my brother who has just visited Konya recommends visiting the village of Sille (http://en.wikipedia.org/wiki/Sille_(village) ) just on the outskirts ]
Konya – Aksaray – 10 TL, 1,5 hrs, buses from the otogar every hour (at least until early afternoon).
Aksaray – the dolmuş station is just across the otogar building, so there was no need to go to the city to catch a dolmuş. On a Sunday dolmuşes to Ihlara were very rare (we would need to wait until 7 pm), so we took the first dolmuş to Güzelyurt at 1 pm (1 hr, 5 TL)
Accomodation in Güzelyurt – Yilmaz Family Pension, signposted from the main street, a short walk down from the main square. 60 TL/double ensuite with a hearty breakfast. A very climatic room in an old village house, very friendly family (little English spoken). Definitely recommended.
Karvalla or Karvalli restaurant with signs in English on the main square had good food and beer but its prices were a bit a rip-off. There are two simpler eateries on the main street just below the main square with OK food
and “local” prices. The monastery valley beyond Güzelyurt was a nice walk just for some 3 hrs in the afternoon. Entry 5 TL. Güzelyurt lies on the altitude of ca. 1500 meters and dominates the whole surroundings – views are awesome and it’s a bit colder there.
There is no public transport between Güzelyurt and Ihlara but we managed to do the whole Ihlara valley walk using Güzelyurt as base without any problem by hitch-hiking even with little traffic on the
roads. Usually the second or third passing car gave us a hike. From Güzelyurt to Ihlara we had to go in two stages and catch another lift on the crossroads (Turkish: dörtyol) some 6 kms below Güzelyurt.
Ihlara hike – we did the whole stretch from Ihlara via Belisirma to Selime. Fabulous. Entry 8 TL. Churches with frescoes are only in the upper part between Ihlara and Belisirma, close to the main entrance to the valley, but it is definitely recommended to do the whole hike. Entry into Selime cave village is included in the Ihlara valey ticket. Restaurants in Belisirma are no longer simple eateries described in some guidebooks but rather places specialized in serving mediocre food to tour groups at rip-off prices in a really paradise-like setting.
Aksaray – Nevşehir – bus, 10 YTL, ca 1 hr
The otogar in Nevşehir is on the far outskirts of the town, so we needed to take a city bus into the center (1,5 TL) and then a dolmuş to Göreme (2,5 TL).
Accomodation in Göreme – Shoestring Cave Pension (http://www.shoestringcave.com/), 70 TL/double ensuite. A cave room carved in the rock. Good buffet breakfast included. Clean, nice common area, free wi-fi.
Göreme Open Air Museum – 15 TL entry + 8 TL for the Karanlık Kilise, which is definitely recommended as it has the best frescoes. Another church not to be missed is the Tokalı Kilisejust a little below across the road from the entrance to the museum – it’s the biggest one and the frescoes are also spectacular. When we visited it was included in the entrance price to the Open Air Museum.
Göreme is perfectly situated for hiking in Cappadocia’s most spectacular valleys. We spent two full days there doing hikes – one to Uçhisar up the Pigeon (Güvercinlik) Valley and back down the Love Valley (Aşk Dere), another one exploring the valleys between the Open Air Museum and Çavuşin. Even if Göreme itself is very touristy and some landmarks accessible by road literally besieged by tour groups, it was completely peaceful and quiet just walking 5 minutes into one of the valleys. Even if we are no fans of over-touristed places, we definitely enjoyed visiting Göreme and its surroundings.
A nice place to eat in Göreme was Fırın Express, just a few steps from the centre. Good food, quite vast choice and reasonable prices comparable to what it would cost in an average Turkish city.
Göreme – Ankara – 30 TL, bus from Nevşehir (4,5 hrs) but free shuttle minibus from Göreme (departure 1 hr earlier) was included.
In Ankara we left our bags in the luggage storage (Emanetçi) at AŞTİ and used the remaining afternoon and evening to explore the city. It is really diverse – first we went to the Kale, with the surrounding area looking like a picturesque but poor Anatolian village, then continued to near Ulus with a vibrant bazaar (very good place for last-minute shopping for non-tourist prices), finally went to the modern district of Kızılay to look for some music CDs and to have a final beer at one of its bars.
_________________________________________________
Armenia – Gruzja – północna Turcja, lipiec/sierpień 2005 r.
Od razu uprzedzam, że nie uskutecznialiśmy maksymalnego oszczędzania, a zarówno Armenia, jak i Turcja nie są najtańsze, raczej przypominają cenami Polskę niż Iran, przy czym w Armenii niestety poziom tańszych usług noclegowo-transportowych jest zupełnie do kitu. Dałoby się to zapewne objechać taniej, zwłaszcza przy spaniu gdzie się da pod namiotem i jeżdżeniu stopem – w Armenii i Turcji stop jest bardzo łatwy (w Armenii regułą było złapanie pierwszego albo drugiego auta) i raczej bezpieczny, w Gruzji byliśmy zbyt krótko, żeby sprawdzić.
Publiczny transport w Armenii jest bardzo niewygodny i zatłoczony- rozwalające się marszrutki, zatłoczone autobusy typu ogórek, stan dróg przemilczmy:-) W Turcji autobusy bardzo komfortowe.
W Armenii i Gruzji prawie wszyscy mówią po rosyjsku, w Tbilisi i Batumi spotkaliśmy też sporo młodych ludzi mówiących po angielsku.
przed podróżą do Armenii warto na sieci zajrzeć na stronę http://www.armeniainfo.am/ – większość informacji o cenach się nie zgadza, ale dają z grubsza pojęcie o tym, czego się spodziewać.
ze stron http://lib.berkeley.edu/EART/ albo http://mapy.mk.cvut.cz/można ściągnąć sowieckie mapy topograficzne w skali 1: 100.000
opisy paru tras wycieczek górskich albo przez góry do klasztorów są w przewodniku „Adventure Armenia” (zob. http://www.kanach.org/, kupiliśmy go w Erewaniu w księgani Artbridge na ulicy Abovyana 20), ale nie należy mu wierzyć bezgranicznie – np. przy próbie przejścia z Dilijan do Haghartsinu wg trasy w nim opisanej usłyszeliśmy kilka serii z kałacha. Okazało się, że o mało nie wpieprzyliśmy się na poligon:-) Nie ma w nim też trasy na główny wierzchołek Aragaca.
kursy walut:
1 USD = 440-445 dram, 1,8 lari, 5,00 hrywien, 1,32-1,35 lirów tureckich
1 euro = 525-545 dram, 2,20 lari, 6,00- 6,10 hrywien, ok. 1,65 lirów tur.
aktualne kursy na http://www.xe.com/ucc/full/
wymiana waluty w Armenii jest bardzo prosta i nie należy się przejmować godzinami otwarcia banków czy kantorów – w większości sklepów czy knajp można wymienić dolary, ruble i euro po prawie takim samym kursie.
21.07.2005 – przekraczamy granicę PL/UA na piechotę w Medyce. Marszrutka do Lwowa 8,5 hrn + 1,5 hrn za plecaki
21/22.07 – Lwów-Kijów. Jedziemy pociągiem, za 52 hrn za osobę w kupiejnym wagonie. Rozkład jazdy na www.uz.gov.ua
22-24.07 Kijów. Śpimy w hotelu (albo raczej coś w stylu akademika) Nacionalnoho Awiacijnoho Uniwersytetu na ul. Niżyńskiej 29E – cena 70 hrn/dwójka z łazienką dzieloną na 2 pokoje. Z dworca można zadzwonić z automatów na monety i spytać czy mają miejsca: tel. 406 70 59. Dojazd: z południowej (tej bardziej nowoczesnej) strony dworca kolejowego marszrutki 401 i 454 (za 1,5 hrn) do przystanku Lebiediewa-Kumacza, zaraz za sporą stacją kolejki podmiejskiej Karaczajewi Daczi położoną po lewej stronie, na wiadukcie. Z przystanku drogą w lewo i wejść za spory salon meblowy z napisem „Serho”.
Dla większej grupy korzystniejsze mogą być mieszkania do wynajęcia – w biurze na dworcu (od południowej strony, pokój 35 nad kasą 38) są do wynajęcia całe mieszkania niedaleko dworca od 120-150 hrn za noc.
Dla hardcorowców – wyspa na Dnieprze (z samego centrum Kijowa wystarczy przejść pieszym mostem) ma parkowo-lesisty charakter, mnóstwo odludnych miejsc do rozbicia się, a przy głównej promenadzie kioski z piwem za 2,5 hrn:-)
Przy wstępach do zabytków w Kijowie przydaje się legitymacja studencka – zniżki czasem powyżej 50%. Cudzoziemcy płacą tyle co miejscowi.
24.07 – lecimy do Erewania – na lotnisko Boryspil busik firmy „Polit” sprzed południowej strony dworca za 20 hrn/os.
Do Erewania lecimy Jakiem-42, ukraińskimi liniami Donbassaero – bilet (w jedną stronę) kupowaliśmy jeszcze w Krakowie za 666 zł. Stawka podawana we wszelkich źródłach internetowych to 170 USD+ opłaty lotniskowe, więc kupowanie w Polsce wychodzi w miarę za tą samą cenę. Samolot wygląda na trochę stary, ale poza tym zarówno lot, jak i obsługa zupełnie normalne. Po drodze niesamowite widoki na najwyższą część Kaukazu.
24-27.07 Erewan
dostajemy bez problemów w specjalnej budce wizę na lotnisku za 30 USD, na 21 dni. Wiza tranzytowa na 5 dni kosztuje 20 USD. (podobną budkę widzieliśmy potem na lądowym przejściu z Gruzji Bagratashen/Sadakhlo, więc drogą lądową też bez problemów z wizą).
marszrutka z lotniska do stacji metra – 300 dram
bilet na metro – 50 dram (metro klimatyzowane, full wypas! no i są napisy po rosyjsku)
noclegi drogie: znaleziony na internecie tani hotel na stacji kolejowej Sasuntsi Davit okazuje się od dawna nie działać, więc uderzamy do prywatnych kwater. Tym razem zatrzymujemy się u Anny Tormasyan na ul. Burnazyan 97, niedaleko dworca, za 10 USD/1 os., woda na okrągło
ceny w Erewaniu – khoravats (pieczone mięso zawinięte w lawasz) na wynos 500 dram, piwo od 250 dram pod budką, 400 dram zaraz koło placu Opery, od 600 w górę na samym placu.
internet – 350-400 dram/godz.
koniak 3 gwiazdkowy, 0,7 l – 1700-2000 dram, za więcej gwiazdek cena rośnie w geometrycznym postępie:-)
spory obiad z piwem w skromnej knajpie – ok. 4000-5000 za 2 os. Poza Erewaniem ok. 3000.
Rozkład jazdy pociągów z głównego dworca Sasuntsi Davit:
Tbilisi 19.00, tylko w parzyste dni
Gyumri 8.00
Araks 17.00
Erasch 16.30
i to wszystko:-)
ceny paliwa w Armenii – diesel 260 dram/litr, benz. „regular” 330 dram/l, „super” 350 dram/l
25.07 Erewań-Eczmiadzyn – marszrutka 111 i 215 (odjazd niedaleko od meczetu Gok Dżami przy końcy ul. Mesropa Masztoca), za 220 dram. W Eczmiadzynie w poniedziałek skarbiec jest nieczynny, a do reszty wstęp za free. Po drodze z powrotem zatrzymujemy się w Zwartnoc – zupełne ruiny kościoła z Vi w., nie robią specjalnego wrażenia, a cena zaporowa – 1000 dram
26.07 jedziemy do Garni i Geghard. Do Garni marszrutka z dzielnicy Nor-Norka za 250 dram/os. Wstęp do świątyni 250 dram. Z Garni do Geghard kawałek marszrutką (za darmo, przemiły kierowca:-) i stopem (też za darmo). Klasztor w Geghard (wstęp za darmo) jest niesamowity, rezygnacja z niego z powodu braku publicznego transportu byłaby grubym błędem. Dla oszczędnych: w pobliżu sporo miejsca do rozbicia się namiotem. Z powrotem: z Geghard do Gocht płatny stop za 1000 dr/2 os. (jeszcze do nas nie dotarło, że następne pewnie by nas wzięło za darmo:-).
z Gocht do Erewania (Nor-Norka) marszrutka 250 dram
27.7 – Erewań-Goris marszrutka 2500 dram/os. Odjeżdża z placu przy stacji metra Zorawar Andranik, bez rozkładu, jak jest pełna.
27-29.7 – hotel Goris, 3000 dr/dwójka z łazienką. Totalna ruina, na górnych piętrach przekształcona w obóz dla uchodźców. Bieżąca woda tylko rano i przez chwilkę wieczorem.
W Goris jest jeden szczególnie upierdliwy taksówkarz, który od samego przyjazdu czepiał się nas jak rzep psiego ogona proponując różne noclegi, jechał za nami przez całe miasto. W drugi dzień jak portierka w hotelu zadzwoniła nam po taksówkę do Tatev i powiedziała, ze będzie kosztować 4000 dram (w jedną stronę) to przyjechał ten właśnie łebek i chciał 8000. Ostatecznie inny taksiarz zawiózł nas za 5000. Ale takie typki to w Armenii wyjątek, przeważnie taksiarze nie są nachalni i jak się im grzecznie podziękuje za ofertę, to nawet rzetelnie informują o publicznym transporcie.
28.7 jedziemy do Tatev, taxi za 5000 dram w jedną stronę. Przejazd przez kanion Worotanu – widoki niesamowite, Na samym dnie kanionu (Satanow Most) pożałowaliśmy, że nie wzięliśmy namiotu – spektakularna sceneria, obok źródło wody mineralnej i do kąpieli basen z wodą lekko podgrzaną energią geotermalną.
We wsi zwiedzamy klasztor, a potem idziemy na wycieczkę na górę Petroschacz – nad wsią, nad zakrętem kanionu, b. spektakularne widoki. Opis trasy jest w przewodniki z www.kanach.org, do ściągnięcia za darmo jako przykład strony.
Z powrotem wracamy stopem.
29.7 Goris-Erewań marszrutka 2500 dram/os. Tym razem wg rozkładu – spóźniliśmy się na poranną i jedziemy o 13.00
29/30.7 Erewań – śpimy u Anahit Stepanyan na ul. Sayat Nova 5/25, za 4000 dram/os., woda na okrągło
30.7 przedostajemy się pod Aragac. Najpierw z ul. Grigora Lusaworicza (przy koncu Mesropa Masztoca, blisko bazaru i meczetu) jedziemy marszrutka do Agarak za 300 dram/os. Pierwsza marszrutka odjezdza o 9.55 W Agarak dowiadujemy się, ze za godzine będzie autobus do Biurakan (zreszta z Erewania, odjazd o 11, ale nie wiemy skad). Z Agarak do Biurakan placimy po 100 dram. W Biurakan łapiemy pierwsze lepsze auto i faceci zgadzają się nas zawieźć do obserwatorium nad Kari Licz (na 3250 m n.p.m.) za 4500 dram. 30-letni moskwicz psuje się jakieś 10 razy, a goście dolewają do baku benzyny z plastikowych butelek troskliwie się nad nim pochylając z dymiącym petem w zębach:-)
W obserwatorium nad Kari Licz (właściwie Oddział Promieniowania Kosmicznego, strona: http://crdlx5.yerphi.am/) fizycy zgadzają się nas przenocować za 1000 dram/os. (z własnymi śpiworami i karimatami, dostajemy klucz do sporej dość zapuszczonej sali z napisem „klub” i działającym pianinem:-). To zdecydowanie najlepszy nocleg w całej Armenii – w czystych łazienkach jest bez przerwy zimna i ciepła woda, a widoki z okna nie do pobicia. Podobno można u nich też dostać nocleg w zupełnych luksusach z wyżywieniem za 20 USD.
Nad jeziorem jest mała knajpka, ale lubi się w niej kończyć zaopatrzenie:-) Obok sporo fajnych miejsc na namiot i sporo biwakujących miejscowych.
Idziemy jeszcze na spacer aklimatyzacyjny na grańkę powyżej jeziora.
31.7 atakujemy Aragac wraz z parą spotkanych nad jeziorem Czechów. Wychodzimy o 5.00, najpierw na południowy wierzchołek (ok. 3890 m., najniższy, pierwszy nad jeziorem) – 2 h, bardzo łatwo, „na azymut” albo trochę bardziej po lewej starymi śladami UAZ-ów.
Żeby dojść na główny, północny wierzchołek po drugiej stronie krateru od południowego trzeba najpierw zejść na przełęcz między pd. i zach. wierzch. – z pd. wierzch. trochę w lewo od grani, kawałek stromym, piarżystym stokiem. Na pd.- zach. przełęcz można też wyjść szybciej prosto od jeziora, omijając zbocza pd. wierzchołka od zachodu.
Z pd.-zach. przełęczy trzeba zejść do krateru i przetrawersować go aż na przeciwległą stronę – do grani pomiędzy pn.-wsch. przełęczą a pn. wierzchołkiem, stamtąd granią na pn. wierzchołek. Na samym początku zejścia trzeba kawałek przejść po stromym śniegu, potem męcząco piargami i upierdliwymi zwaliskami wielkich głazów na przemian z mniej stromymi płatami śniegu. Wykończyło nas to tak, że wymiękliśmy już przed samym celem, gdzieś na 4000 m. Czesi doszli na szczyt i powiedzieli, że przejście granią jest łatwe aż do ostatnich kilku metrów przed krzyżem na szczycie, które są bardzo eksponowane. (dla uniknięcia pomyłki: krzyż jest też na zach. wierzchołku). W sumie znad jeziora na szczyt w zależności od tempa da się dojść w jakieś 4 (tylko harpagany:-) do 6 h.
Alternatywą jest bardzo proste wyjście z krateru na przełęcz pn.-zach. i stamtąd wyjście kruchą i eksponowaną granią na pn. wierzchołek, ale to już dla ambitniejszych – napotkany na trasie nauczyciel „fizkultury” z Erewania stwierdził, że przeszedł tą trasę raz i nie zrobi tego nigdy więcej w życiu:-)
Można też rozbić sobie wycieczkę na dwa dni i zabiwakować w namiocie w kraterze – jest kilka fajnych miejsc i nie ma problemów z wodą, są potoki.
Pogoda jest bardzo zdradliwa – rano pięknie, ale Aragac bardzo „zbiera” chmury i już koło 12 – 14 często grzmi. Nas postraszyło w powrotnej drodze jak wyłaziliśmy z krateru na pd.-zach. przełęcz.
Zrobiłem „poglądowy” szkic rejonu szczytu Aragacu do ściągnięcia: 
1.8 – Kari Licz – Erewan – stop
1/2.8 – śpimy u Gayane, na ul. Sayat Nova 5/22 (piętro niżej od Anahit Stepanyan) – też 4000 dram/os., ale woda tylko wtedy jak jest w wodociągu, 2 h rano i 2h wieczorem.
2.8 – jedziemy nad Sewan – pociągiem typu „elektriczka”, odjazd o 8.20 ze stacji Arabkir (od górnej części Kaskady po torach jakieś 200 m w lewo), przyjazd do Sewanu ok. 10 (zatrzymuje się też przy klasztorze Sewanawank – następna stacja za Sewanem), do wsi Szorża (albo Shorja) o 12.20, codziennie oprócz środy. Powrotny pociąg wyjeżdża z Szorży o 15.30, w Erewaniu jest przed 20.00. Bilet kosztuje 430 dram. W pociągu brak toalety:-(
2-4.8 – noclegi w Szorży we wsi u rodziny zawiadowcy stacji za 1000 dr./os, w warunkach zupełnie spartańskich – brak łazienki, kibelek typu „sławojka” w ogrodzie. Całe szczęście, że do jeziora blisko. Nad samym jeziorem jest też kamping. Szorża jest dobrą bazą do wycieczek po bardzo malowniczym półwyspie Artanish – świetne widoki z gór i bezludne plaże.
2.8 po południu – jedziemy stopem do Sevanavank i z powrotem. O dziwo nie zatrzymują się zawsze pierwsze samochody, ale za to jak już się jeden zatrzymał, to załapaliśmy się w środku na imprezkę z wódką „Putinka”:-)
4.8. łapiemy o 8.30 autobus jadący do Erewania. Bilet z Szorży do Erewania 1000 dram. My jedziemy do skrzyżowania z drogą na Diliżan (za 500 dram/os.). Na skrzyżowaniu łapiemy marszrutkę do Diliżan, za 400 dram/os.
4-6.8 – w Diliżan montujemy się w domu wypoczynkowym Agarcin (albo „Haghartsin”) daleko od centrum, przy wylotówce na Erewań (jeden z ostatnich budynków przed serpentynami, w pobliżu jest też DW „Ararat” i kilka innych). Taryfa z centrum kosztowała 1000 dram, ale przeważnie łapaliśmy stopa albo marszrutkę. Cena: płaciliśmy 4000 dram za sporą dwójkę z łazienką (zimna woda, ale można sobie podgrzać grzałką) i balkonem, 8000 dram kosztował naprawdę duży pokój „luks” z ciepłą wodą. Za 2000 dram można sobie zapodać pełne wyżywienie na stołówce, my zjedliśmy raz sam obiad za 800 dram. Jak na Armenię bardzo dobry standard, tzn. w miarę czysto (po uśmierceniu karalucha w łazience – wrzątkiem, bo zimna woda nie robiła na nim wrażenia), niezbyt zrujnowane, coś w stylu sanatorium w Krynicy albo Żegiestowie pod koniec lat 80-tych.
Sam Diliżan wygląda zupełnie tak, jak mogłaby wyglądać moja rodzinna Krynica gdyby nie plan Balcerowicza, więc wznieśliśmy koniaczkiem toast za jego zdrowie:-)
Warto wpaść do kawiarni Rotonda nad muzeum w samym centrum na robione na poczekaniu lahmajoo – za 100 dr najlepsze jakie jadłem w życiu.
5.8. chcieliśmy się przejść przez góry do klasztoru Haghartsin (Agarcin), mniej więcej po trasie opisanej w przewodniku „Adventure Armenia”. W pewnym momencie usłyszeliśmy pojedyncze strzały, a za chwilę kilka serii chyba z kałacha. Wróciliśmy się czym prędzej na drugą stronę doliny, gdzie miejscowy chłop powiedział nam, że trasa prowadzi przez poligon. Poszliśmy kawałek razem z nim do miejsca opisanego w przewodniku jako „picnic table for tourists”. Okazało się to wartownią, na której dwóch żołnierzy powiedziało, że „dalsze opasno, strielat’ budut”. Po stokach góry Haghartsin (trasa z przewodnika) podobno szczególnie lubią rąbać przypadkowe kule. Więc cóż – w stosunku do przewodnika niezbędna jest zasada ograniczonego zaufania, a my stwierdziliśmy, że do klasztoru udamy się transportem kołowym:-)
Z Diliżan do skrzyżowania marszrutką w stronę Idżewan, z ronda, po 150 dram/os.
ze skrzyżowania do klasztoru stopem, z powrotem do Diliżan też stopem.
6.8. Diliżan-Vanadzor – coś autobus nie chciał długo przyjechać, więc wzięliśmy taryfę za 2000 dram/2 os.
z Vanadzor do Alaverdi (a raczej wieś Sadahart nad miastem na brzegu kanionu, 15 minut z buta do klasztoru Sanahin, dojeżdża pod drzwi hotelu Debed) – autobus z placu koło dworca kolejowego, jest kilka dziennie, my zdążyliśmy na ten z 12.00
6-8.8 – w Sadahart totalnie zrujnowany hotel Debed, jak na warunki nieprzyzwoicie drogi (za dwójkę z „łazienką” 3500 dram, szkopuł w tym, że w łazience ani przez chwilę nie było wody). Mycie w totalnie zasyfionej piwnicy (zawalona jakimiś starymi maglami, pralkami i nie wiadomo czym jeszcze, wygląda jak pracownia Frankensteina) wodą ze zbiornika. Jedyny plus to idealne położenie. U recepcjonistki można zamówić ugotowanie obiadu – za dolmy (czyli gołąbki) na 2 osoby zapłaciliśmy 2000 dram.
7.8. – piesza wycieczka bardzo ciekawą trasą z klasztoru Sanahin do Haghpat (jest też opisana w „Adventure Armenia”, ale cokolwiek mętnie). Na sowieckiej mapie jest błąd albo dezinformacja (coby imperialiści się pogubili:-) – przez pierwszy odcinek z Sanahin, aż do wsi Akner prowadzi zwykła asfaltowa droga, ze świetnymi widokami z góry na kanion (za to nie ma zaznaczonej na mapie drogi z Akner do Alaverdi na dnie kanionu, jest tylko ścieżynka). Z Akner trzeba przejść na skos przez łąki ze słupami wysokiego napięcia i zejść kawałek po dużych kamieniach na sam cypelek nad zejściem kaniony Debed z doliną schodzącą z Haghpat. Zejście na cypelek prowadzi samą grańką, nie należy iść czymś, co wygląda jak szeroka ścieżka w lewo (w stronę Alaverdi), bo ta za chwilę się kończy. Jest jedno miejscie, gdzie trzeba sobie pomóc rękami, ale łatwo, zauważalna ścieżka. Na cypelku w niesamowitym położeniu ruiny fortecy Kayan ze zrujnowanym kościołem Dsevank. Z przełączki pod fortecą można przejść ścieżką trawersującą pod krawędzią kanionu w górę doliny Haghpat, wychodzi koło ruin restauracji, skąd już drogą (serpentyną) w górę do wioski i klasztoru.
Z Haghpat wracamy do Alaverdi stopem. W knajpie kawałek za mostem Tamary (trzeba przejść przez most i iść jakieś 100-200 m w prawo) bardzo korzystny obiad – z piwem 3000 dram/2 os.
8.8. – znów okazuje się, że nasz syfny hotel Debed ma idealne położenie – autobus do granicy gruzińskiej odjeżdża tuż spod drzwi:-) są dwa – o 6.00 i o 7.20, dojeżdża pod same budynki przejścia w Bagrataszen/Sadachlo, za 500 dram/os. Przejście granicy (z buta) bez problemów – z pogranicznikiem ormiańskim ucinam sobie pogawędkę na temat służby wojskowej, gruziński życzy nam szczęśliwej drogi tak kwieciście, że brzmi to prawie jak błogosławieństwo patriarchy:-) Wiz do Gruzji nie trzeba, żadnych krzywych klimatów typu łapówki/długie czekanie nie ma. Jesteśmy w 5 osób z Francuzami spotkanymi w autobusie, więc korzystamy z oferty kierowcy z przejścia – za 20 USD do Tbilisi, wychodzi po 4 USD. W innym przypadku trzeba by iść jakieś 2 km do Sadachlo, a stamtąd podobno marszrutki nie jadą do samego Tbilisi, tylko trzeba by się przesiadać po drodze.
Tbilisi robi bardzo korzystne wrażenie – jest bardzo ładnie położone, widać, że coś drgnęło i nie jest aż tak biednie jak w Armenii, ludzie tak samo przyjaźni, zagaduje nas parę młodych osób mówiących po angielsku. Ceny: metro 0,20 lari, piwo 1-2 lari, obiad z 4 piwami (pierożki chinkali) – 8,5 lari/2 os.
Od razu po przyjeździe kupujemy bilety do Batumi na nocny pociąg – kupowanie biletów to czeski film, niby jest kolejka, ale wszyscy się pchają i co jakiś czas ktoś się kłóci i wrzeszczy. Najtańszych biletów już nie ma (płackarta na najtańszy pociąg 5 lari), udaje nam się kupić tylko kupiejne miejsca za 25 lari na pociąg o 23.30. Po wejściu do pociągu opadają nam szczeny – takiego poziomu nasze dziadowskie PKP nie osiągną i za 30 lat… Nowiutkie ukraińskie klimatyzowane wagony, czysto i w przedziałach i w łazience, czysta pościel, w cenie biletu trochę żarcia na kolację i śniadanie, kawa, herbata, miła konduktorka nawet mówi trochę po angielsku. Dojeżdżamy do Batumi (dworzec na przedmieściach) o 8.15.
9/10.8 Batumi – hotel Lavro (ul. Puszkina, między Tbilisis Moedani a muzeum Stalina) – 20 lari/2 os., ciepła woda, czysto.
obiad w knajpie przy porcie: ryby z 3 piwami – 18 lari/2 os.
10.8 Batumi-Sarp – marszrutka z Tbilisis Moedani 2 lari/os
przejście graniczne do Turcji bez problemów – policjanci myślą nawet początkowo, że nie potrzebujemy wizy i już dostaję stempel, ale za chwilę wołają mnie z powrotem. Wiza za 15 USD i nie mają pojęcia o możliwości zapłacenia 10 euro, więc się specjalnie nie kłócimy.
Sarpi-Hopa dolmusz-taxi 3 USD/os.
Hopa-Trabzon autobus 13 YTL/os.
Trabzon – dolmusz z otogaru do centrum 0,75 YTL
10-13.8 Trabzon, hotel Erzurum (koło hoteli Yuvam i Anil, od placu Ataturka 100 m w strone portu) – 20 YTL za dwójkę z lazienka, TV i balkonem. W okolicy kręci się trochę prostytutek (zresztą w porównaniu z polskimi obyczajami bardzo dyskretnie), ale w naszym hotelu ich nie było, a i w dzielnicy było spokojnie, nie było widać żadnych chryj.
wstęp do miejscowej Ayasofya – 2 YTL, studenci na ISIC za darmo
grecki klasztor Kizlar Manastiri – 1 YTL, studenci i nauczyciele (ISIC i ITIC) za 0,5 YTL, dojście oznaczone
po dłuższych poszukiwaniach znaleźliśmy też ormiański klasztor Kaymakli Manastiri – obecnie prywatne gospodarstwo, w kościele z freskami podobno do niedawna przechowywali siano. Informacja turystyczna wprowadziła nas w błąd – pokazali dzielnicę Kaymakli w innym miejscu. Klasztor jest na wschodnim stoku Boztepe, w dzielnicy Cukurcayir (dolmusze z Ataturk Meydani), z głównej drogi w dół boczną Manastiri Caddesi, jest strzałka na Kaymakli Manastiri. My wcześniej błądziliśmy po jakichś peryferiach, gdzie zatrzymał się koło nas miejscowy i zawiózł nas (bezinteresownie) do klasztoru, chociaż było mu nie po drodze. Chciał nawet poczekać, aż zwiedzimy i odwieźć nas z powrotem. Nie chciał ani grosza. Innym razem weszliśmy do knajpy koło portu na kawę i herbatę, zapytaliśmy się najpierw przezornie o cenę, powiedzieli nam, że w sumie 1,25 YTL, a na koniec powiedzieli, że zapraszają – to tyle w temacie rzekomej pazerności Turków.
ceny: kebab na wynos ok. 1-1,5 YTL, większy kebab w knajpie ok. 4-5 YTL
woda mineralna 0,5 YTL, piwo Efes 1,85 YTL (w tym 0.15 kaucja)
czaj 0,25-0,50 YTL, internet 0.75-1,00 YTL
miejscowa gazeta po angielsku – 1,25 albo 1,50 YTL
autobusy do Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu jeżdżą z okolic ruskiego bazaru Avrasya Pazari
12.08 – Sumela – jedziemy na wycieczkę zorganizowaną przez biuro (umawialiśmy się z nimi za pośrednictwem informacji turystycznej) – za 12 YTL/os. Dla oszczędniejszych – do Macki po drodze jeżdżą dolmusze (stoją koło Avrasya Pazari), stamtąd można dalej stopem.
wstęp do klasztoru – 5 YTL, na ISIC i ITIC – 2 YTL. Położenie i freski przepiękne – naprawdę warto zobaczyć mimo znacznego zniszczenia (niektórym freskom wyłupili twarze!).
13.8 – Trabzon-Samsun autobus 15 YTL/os.
Samsun-Amasya 15 YTL/2 os. (zauważyłem, ze Turcy się nie targują o cenę autobusu, płacili po 8 YTL/os.) – w sumie z Trabzonu do Amasyi zajęło nam ok. 9 h.
13-15.8 Amasya – tanie hotele są w samym centrum przy Ziya Pasa Bulvari, zatrzymalismy się w Konfor Palas Oteli (czyli „pałac komfortu”:-)) za 20 YTL/2 os., czysto, WC i prysznic na korytarzu. Za 30 YTL mają pokój z łazienką i śniadaniem w cenie.
Zaczynają się „turystyczne” obyczaje – podwójne ceny za wstęp. Grobowce pontyjskie dla cudzoziemców 2 YTL, Turcy 1 YTL, ISIC i ITIC nic nie dają. Muzeum ta sama cena (w końcu nie weszliśmy, bo była przerwa obiadowa, a na drugi dzień poniedziałek).
W Amasyi jest forteca nad miastem z fajnymi widokami i kilka bardzo ciekawych meczetów.
15.8. Amasya-Samsun – 15 YTL/2 os. (znow taniej niż Turcy)
Samsun-Sinop 18 YTL/2 os. (Turcy płacili bez targowania po 10 YTL/os.)
15-17.8 Sinop – Yilmaz Aile Pansiyonu na Kurtulus Caddesi koło portu – 20 YTL/dwójka, czysta łazienka na korytarzu. Można korzystać z kuchni z kuchenka, lodówką i naczyniami. Właścicielem jest emerytowany nauczyciel – patriota, ma na recepcji duża flagę, 6 portretów Ataturka i 3 tabliczki z cytatami z jego przemówień. Można go sobie zobaczyć jak siedzi za biurkiem na http://yilmazpansiyon.Karadenizgezi.net 🙂
piwo Efes w knajpie 3-4 YTL, lody 1 YTL, nargile w knajpie 4 YTL
17/18.8 – Sinop-Stambuł – nocny autobus 35 YTL/os. Odjazd o 19.00, dowiózł nas na otogar Esenlere po europejskiej stronie.
18.8. Esenlere – Aksaray metro 1,10 YTL, Aksaray-Sirkeci tramwaj 1,10 YTL
w Stambule śpimy w Yeni Otel przy Sirkeci – sakramentalna cena 20 YTL/2 os.
ceny wstępów do zabytków w Stambule to nieprzyzwoite zdzierstwo, zwłaszcza w kontekście tego, że wywieszka poniżej informuje, podając cyfry słownie po turecku, że miejscowi płacą kilkakrotnie taniej.
Ayasofya 15 YTL (miejscowi 3 YTL)
cysterna Yerebatan 10 YTL (miejscowi 3)
muzeum mozaik na bazarku ponizej blekitnego meczetu 4 YTL (miejscowi 1)
Tym razem odwiedziliśmy też na przedmieściu Eyup nad Złotym Rogiem mauzoleum Abu Ajuba al-Ansariego – towarzysza Proroka, zmarłego przy pierwszym ataku Arabow na Bizancjum w VI w. Chyba najbardziej egzotyczna rzecz, jaka widziałem w Stambule – tłum modlących się pielgrzymów, faceci słuchają kazania mułły, prawie nie ma turystów. Bardzo ładne zdobienia. W przeciwieństwie do świętych miejsc islamu w innych krajach można wszędzie wejść, nawet do samego pomieszczenia z grobem Abu Ajuba. Można tam dopłynąć za 1 YTL promem z Eminonu (przystań za mostem Galata, kolo placu z autobusami miejskimi), wysiąść na przystanku Eyup.
prom przez Bosfor na Haydarpasa albo Uskudar tez kosztuje 1 YTL
pytalismy o prom do Odessy – pływa raz na tydzień, we wtorki wieczorem, najtańszy bilet (bez miejsca w kajucie) kosztuje 87 USD, jest w Odessie na czwartek rano. Odessa-Stambuł kosztuje 83 USD. Info na stronie www.ukrferries.com. W kontekście naszych przygód na drodze lądowej robi się to już chyba bardziej korzystne niż trasa przez Suczawę.
20/21.8 Stambuł-Bukareszt (odjazd z Sirkeci 22.00) – kuszetka za 67,50 YTL (59,10 bilet + 8,40 kuszetka). W rumuńskim wagonie można kupić piwo za 3 albo 4 rumuńskie leje albo 2 euro (więc warto mieć leje!). Przekraczanie granicy rumuńsko-bułgarskiej zajęło ok. 6 godzin, do Bukaresztu przyjechaliśmy z opóźnieniem ok. 6-7 godzin tylko po to, żeby zobaczyć przy ostatnim pociągu do Suczawy z 23.30 radosną wzmiankę „anulat” (pewnie z powodu powodzi). Nie chciało nam się koczować noc na dworcu, więc skorzystaliśmy z drogawego hostelu obok dworca – na Calea Grivitei 123, za 10 euro/os. na 5 os. sali (ale byliśmy na niej tylko my).
22.8 jedynym pociagiem, którym dalo się dojechac do Suczawy nie na noc był Intercity z 6.44. Niestety zamiast 5 godzin jechał (z powodu powodzi) objazdami 10, a na domiar złego CFR zastosowały manewr godny PKP – skoro objazd to więcej kilometrów niż zwykła trasa, to za więcej kilometrów należy się przeciez wyższa opłata:-) – i bilet kosztował 66,20 lei. Po południu w Suczawie nie było już autobusu do Czerniowców, ani koło bazaru nie było widać żadnych Ukraińców zbierających się do domu, więc uderzyliśmy z powrotem na dworzec – do pociągu Sofia-Moskwa (planowo 18.09, faktycznie miał z godzinę opóźnienia). Rosyjska konduktorka była twarda i nie zeszła z ceny 15 USD/os. (znajomi jechali dzień później taksówką za 28 USD). W rezultacie w Czerniowcach byliśmy o 1.30 w nocy. W dworcowym hotelu nie było miejsc (znajomi dzień później spali w nim za 40 hrywien/2 os.), do miasta nie było już sensu uderzać, więc kimnęliśmy się na ławce na peronie przed budynkiem dworca. Bezpiecznie, pełno policji, nikt się nie czepiał, obok całodobowe stoiska z herbatą, kawą, piwem i przekąskami. Rano o 8.10 pojechaliśmy do Lwowa „obszczim” pociągiem za 8 hrywien, przy czym można w nim było kupić za grosze herbatę i piwo.
meczko 